(Κείμενο γραμμένο καθ' ὑπαγόρευση τοῦ Γιάννη Τσαρούχη στήν Ἁγνή Πικιώνη τό πρωΐ τῆς 5ης Ἀπριλίου 1987, στό σπίτι της, ὅταν ὁ ζωγράφος ἀνταποκρινόμενος σέ πρόσκλησή της ἐπισκέφθηκε καί εἶδε τά ζωγραφικά ἔργα τοῦ Πικιώνη.)
Ὁ Πικιώνης, ἄν θέλουμε νά καταλάβουμε ποιός εἶναι, πρέπει νά τόν δοῦμε σάν ἕνα Εὐρωπαῖο πού μένει στήν Ἑλλάδα καί προσαρμόζεται σ' αὐτήν. Δέν εἶναι ἀπ' αὐτούς πού θέλουν νά γίνουν ἐφάμιλλοι τῆς Εὐρώπης ἄλλα θέλει νά κάνει ὅ,τι θά 'κανε ἕνας Εὐρωπαῖος στήν Ἑλλάδα. Ἡ διαφορά αὐτή εἶναι τεράστια γιατί ὅταν ὁ καλλιτέχνης θέλει νά γίνει ἐφάμιλλος, ἐξαρτᾶται ἀπό τό τί ὀνομάζει Εὐρώπη. Ὅλοι αὐτοί πού πᾶνε ἕνα διάστημα ἤ καί περισσότερο στήν Εὐρώπη τί βλέπουν καί τί ξέρουν ἀπό Εὐρώπη; Τό πρόβλημα εἶναι αὐτό. Ἡ Εὐρώπη τῶν καφενείων καί τῶν ἄσκοπων συζητήσεων, ὁ καφές καί τό folklor τοῦ Παριζιάνικου δημιουργοῦν ἕνα ἐμπόδιο νά καταλάβει κανείς τί εἶναι ἀληθινό καί τί εἶναι ψεύτικο. Τί ἔχει κάνει γι' αὐτό ὁ κόσμος, παλιός καί καινούργιος; Ὁ Ἕλληνας καλλιτέχνης πού παίρνει στά σοβαρά τήν Ἑλλάδα εἶναι μοιραῖο νά ἔρθει σέ ἀντίθεση μέ τό ἐπίσημο κράτος καί μέ τήν ἑλληνική πραγματικότητα. Αὐτό δίνει στόν κάθε δημιουργό Ἕλληνα τήν δυσκολία νά ὑπάρχει καί νά εἶναι διαφορετικός ἀπό τόν Εὐρωπαῖο καί τόν Ἀνατολίτη.
Ὁ Πικιώνης θέλησε νά τονίσει τό γνήσιο ἀπό αὐτά πού τόν περιστοίχιζαν, ἀφήνοντας ἀπόλυτη ἐλευθερία νά κάνει κανείς σφάλμα ἐπ' ἄπειρον ἀδιαφορώντας γιά τίς συνέπειες. Ὁ Ἕλληνας πού θέλει νά κάνει ὅ,τι τοῦ κατέβει δέν δέχεται τήν παράδοση καί θέλει νά ὑπάρχει ξένοιαστος γιά τό τί γίνεται, δημιουργώντας ἕνα ἐπιπόλαιο καί πληροφορημένο σχετικῶς στύλ. Ἡ σειρά τῶν ἔργων μέ τήν ὁποία προσπαθεῖ νά ἀποδώσει τήν Ἀττική εἶναι ἐπηρεασμένη ἀπό τή δουλειά τοῦ Cezanne, αὐτουνοῦ δηλαδή πού ἀλλάζει ὅλη τήν πορεία τῆς παγκόσμιας ζωγραφικῆς. Ὅταν οἱ ἄλλοι ἀντιγράφουν τούς ἀκαδημαϊκούς μέ τό σουξέ τους ὁ Πικιώνης μένει ἀνεπηρέαστος καί μέ τά τοπία του τά ἑλληνικά προσπαθεῖ νά βρεῖ τήν οὐσία τῆς σκέψεώς του. Νά ἀποδώσει τήν Ἑλλάδα οὐσιαστικά, φτάνει νά προϊδεῖ τήν ἀφηρημένη τέχνη• κυνηγώντας τό καλό, βρίσκει τό Ἑλληνικό. Αὐτές οἱ σπουδές μέ λάδι ἐκ τοῦ φυσικοῦ δίνουν τή δυνατότητα στόν Πικιώνη νά ζήσει τό δράμα τῆς σύγχρονης ζωγραφικῆς. Εἶναι συγχρόνως τά σχέδια ἑνός ἀρχιτέκτονα τά ὁποία θά συμπληρωθοῦν ἀπό μία ἀρχιτεκτονική ἀνάλογη. Ξεκινάει ἀπό τό Τοπίο γιά νά φθάσει στήν Ἀρχιτεκτονική καί ἡ Ἀρχιτεκτονική γι' αὐτόν εἶναι Ποίημα στό ὁποῖο οἱ πρακτικές ἀνάγκες καί λύσεις στοιχειωδῶς ἐξυπηρετοῦνται.
Πρέπει νά 'ναι ὡραῖο αὐτό πού κάνουμε, ἔλεγε, κι ἔχουμε δικαίωμα νά ἀρνηθοῦμε τήν πραγματικότητα ὅσο δυνατή κι ἄν εἶναι. Ὁ σκορπιός, ἔλεγε ἐξυπηρετεῖται ὀργανικά μέ τήν κατασκευή του ἀλλά οἱ ἀνθρώπινες ἀνάγκες τόν βρίσκουν περιττό καί εἰδεχθῆ. Εἶναι τέλειο πλάσμα καί δέν θά τόν θέλαμε παρ' ὅλο πού εἶναι ὀργανικά τά πάντα σ' αὐτόν.
Εἶναι ὁ πρῶτος ἀρχιτέκτων στήν Ἑλλάδα πού εἶχε τό θάρρος νά διακηρύξει ὅτι ἡ Ἀρχιτεκτονική εἶναι Τέχνη καί Ποίησις, κι ἔτσι εἶναι ἕνα πρόσωπο πού παράλληλα μέ τή δημιουργία του ἀσκεῖ τήν ἀντιπολίτευση στήν κατάσταση πού δημιούργησαν οἱ διάφοροι "θετικοί" ἀρχιτέκτονες πού βάλλουν τό confort καί τήν ὀργανικότητα παραπάνω ἀπό ὅσο εἶναι ἀπαραίτητο. Ἡ ζωγραφική του ἐκτός ἀπό τήν ποιότητά της εἶναι ὑπέροχη, εἶναι συγχρόνως ἡ καλύτερη προετοιμασία στήν ἀρχιτεκτονική του. Τά ἔργα του, ἀπό τή σειρά ΦΥΣΗ καί πολλά ἄλλα δείχνουν πάντα τή διπλή τους ἀξία, σάν προετοιμασία στήν ἀρχιτεκτονική καί σάν ζωγραφική δημιουργία. Οἱ δημιουργίες του, τοῦ 1930-50, οἱ καθαρά ζωγραφικές, ἀρχίζουν νά γίνονται ἄλλο πράγμα μέ τήν προσπάθεια νά κάνει μία ζωγραφική διακοσμητική καί ποιητική μαζί. Θαρρεῖς πώς εἶναι ἡ ὁλοκλήρωσις τοῦ σχεδίου ἐκ τοῦ φυσικοῦ πού τόν ὁδηγεῖ στήν ἀνεξαρτησία του καί στήν ἐλευθερία τῆς ζωγραφικῆς του, πού εἶναι μία παρομοίωσις καί ὄχι μία ἀντιγραφή. Ἕνα νέο στοιχεῖο μεταφυσικό ἔρχεται στό φῶς καί δίνει πάλι τό περιεχόμενο τῆς ἀρχιτεκτονικῆς του ἀναζητήσεως. Βασίζεται σέ ρυθμούς καί ἰδανικά λεπτεπίλεπτα πού μόλις ὑπάρχουν καί θέλει νά τά βάλει σ' ἕναν κόσμο στέρεο καί ἔντονο.
Κάποτε ὁ Le Gorbusier μοῦ εἶπε: «Θέλω νά χτίσω σπίτια σάν τίς Versailles, θέλω νά κάνω τέχνη ἀλλά μέ στοιχεῖα σύγχρονα». Αὐτό εἶναι ὁ πόθος κάθε καλλιτέχνη, νά κάνει ἔργα πού μιὰ μοῖρα τά διευθύνει καί εἶναι ἀνεξάρτητα καί πειθαρχοῦν σ' ἕναν ἀνώτερο ρυθμό πού βγαίνει ἀπό μᾶς καί εἶναι πιά ἡ ἔκφρασις τῶν πραγμάτων πού εἶναι δικά μας καί δέν εἶναι.
Ὁ Πικιώνης, ἄν θέλουμε νά καταλάβουμε ποιός εἶναι, πρέπει νά τόν δοῦμε σάν ἕνα Εὐρωπαῖο πού μένει στήν Ἑλλάδα καί προσαρμόζεται σ' αὐτήν. Δέν εἶναι ἀπ' αὐτούς πού θέλουν νά γίνουν ἐφάμιλλοι τῆς Εὐρώπης ἄλλα θέλει νά κάνει ὅ,τι θά 'κανε ἕνας Εὐρωπαῖος στήν Ἑλλάδα. Ἡ διαφορά αὐτή εἶναι τεράστια γιατί ὅταν ὁ καλλιτέχνης θέλει νά γίνει ἐφάμιλλος, ἐξαρτᾶται ἀπό τό τί ὀνομάζει Εὐρώπη. Ὅλοι αὐτοί πού πᾶνε ἕνα διάστημα ἤ καί περισσότερο στήν Εὐρώπη τί βλέπουν καί τί ξέρουν ἀπό Εὐρώπη; Τό πρόβλημα εἶναι αὐτό. Ἡ Εὐρώπη τῶν καφενείων καί τῶν ἄσκοπων συζητήσεων, ὁ καφές καί τό folklor τοῦ Παριζιάνικου δημιουργοῦν ἕνα ἐμπόδιο νά καταλάβει κανείς τί εἶναι ἀληθινό καί τί εἶναι ψεύτικο. Τί ἔχει κάνει γι' αὐτό ὁ κόσμος, παλιός καί καινούργιος; Ὁ Ἕλληνας καλλιτέχνης πού παίρνει στά σοβαρά τήν Ἑλλάδα εἶναι μοιραῖο νά ἔρθει σέ ἀντίθεση μέ τό ἐπίσημο κράτος καί μέ τήν ἑλληνική πραγματικότητα. Αὐτό δίνει στόν κάθε δημιουργό Ἕλληνα τήν δυσκολία νά ὑπάρχει καί νά εἶναι διαφορετικός ἀπό τόν Εὐρωπαῖο καί τόν Ἀνατολίτη.
Ὁ Πικιώνης θέλησε νά τονίσει τό γνήσιο ἀπό αὐτά πού τόν περιστοίχιζαν, ἀφήνοντας ἀπόλυτη ἐλευθερία νά κάνει κανείς σφάλμα ἐπ' ἄπειρον ἀδιαφορώντας γιά τίς συνέπειες. Ὁ Ἕλληνας πού θέλει νά κάνει ὅ,τι τοῦ κατέβει δέν δέχεται τήν παράδοση καί θέλει νά ὑπάρχει ξένοιαστος γιά τό τί γίνεται, δημιουργώντας ἕνα ἐπιπόλαιο καί πληροφορημένο σχετικῶς στύλ. Ἡ σειρά τῶν ἔργων μέ τήν ὁποία προσπαθεῖ νά ἀποδώσει τήν Ἀττική εἶναι ἐπηρεασμένη ἀπό τή δουλειά τοῦ Cezanne, αὐτουνοῦ δηλαδή πού ἀλλάζει ὅλη τήν πορεία τῆς παγκόσμιας ζωγραφικῆς. Ὅταν οἱ ἄλλοι ἀντιγράφουν τούς ἀκαδημαϊκούς μέ τό σουξέ τους ὁ Πικιώνης μένει ἀνεπηρέαστος καί μέ τά τοπία του τά ἑλληνικά προσπαθεῖ νά βρεῖ τήν οὐσία τῆς σκέψεώς του. Νά ἀποδώσει τήν Ἑλλάδα οὐσιαστικά, φτάνει νά προϊδεῖ τήν ἀφηρημένη τέχνη• κυνηγώντας τό καλό, βρίσκει τό Ἑλληνικό. Αὐτές οἱ σπουδές μέ λάδι ἐκ τοῦ φυσικοῦ δίνουν τή δυνατότητα στόν Πικιώνη νά ζήσει τό δράμα τῆς σύγχρονης ζωγραφικῆς. Εἶναι συγχρόνως τά σχέδια ἑνός ἀρχιτέκτονα τά ὁποία θά συμπληρωθοῦν ἀπό μία ἀρχιτεκτονική ἀνάλογη. Ξεκινάει ἀπό τό Τοπίο γιά νά φθάσει στήν Ἀρχιτεκτονική καί ἡ Ἀρχιτεκτονική γι' αὐτόν εἶναι Ποίημα στό ὁποῖο οἱ πρακτικές ἀνάγκες καί λύσεις στοιχειωδῶς ἐξυπηρετοῦνται.
Πρέπει νά 'ναι ὡραῖο αὐτό πού κάνουμε, ἔλεγε, κι ἔχουμε δικαίωμα νά ἀρνηθοῦμε τήν πραγματικότητα ὅσο δυνατή κι ἄν εἶναι. Ὁ σκορπιός, ἔλεγε ἐξυπηρετεῖται ὀργανικά μέ τήν κατασκευή του ἀλλά οἱ ἀνθρώπινες ἀνάγκες τόν βρίσκουν περιττό καί εἰδεχθῆ. Εἶναι τέλειο πλάσμα καί δέν θά τόν θέλαμε παρ' ὅλο πού εἶναι ὀργανικά τά πάντα σ' αὐτόν.
Εἶναι ὁ πρῶτος ἀρχιτέκτων στήν Ἑλλάδα πού εἶχε τό θάρρος νά διακηρύξει ὅτι ἡ Ἀρχιτεκτονική εἶναι Τέχνη καί Ποίησις, κι ἔτσι εἶναι ἕνα πρόσωπο πού παράλληλα μέ τή δημιουργία του ἀσκεῖ τήν ἀντιπολίτευση στήν κατάσταση πού δημιούργησαν οἱ διάφοροι "θετικοί" ἀρχιτέκτονες πού βάλλουν τό confort καί τήν ὀργανικότητα παραπάνω ἀπό ὅσο εἶναι ἀπαραίτητο. Ἡ ζωγραφική του ἐκτός ἀπό τήν ποιότητά της εἶναι ὑπέροχη, εἶναι συγχρόνως ἡ καλύτερη προετοιμασία στήν ἀρχιτεκτονική του. Τά ἔργα του, ἀπό τή σειρά ΦΥΣΗ καί πολλά ἄλλα δείχνουν πάντα τή διπλή τους ἀξία, σάν προετοιμασία στήν ἀρχιτεκτονική καί σάν ζωγραφική δημιουργία. Οἱ δημιουργίες του, τοῦ 1930-50, οἱ καθαρά ζωγραφικές, ἀρχίζουν νά γίνονται ἄλλο πράγμα μέ τήν προσπάθεια νά κάνει μία ζωγραφική διακοσμητική καί ποιητική μαζί. Θαρρεῖς πώς εἶναι ἡ ὁλοκλήρωσις τοῦ σχεδίου ἐκ τοῦ φυσικοῦ πού τόν ὁδηγεῖ στήν ἀνεξαρτησία του καί στήν ἐλευθερία τῆς ζωγραφικῆς του, πού εἶναι μία παρομοίωσις καί ὄχι μία ἀντιγραφή. Ἕνα νέο στοιχεῖο μεταφυσικό ἔρχεται στό φῶς καί δίνει πάλι τό περιεχόμενο τῆς ἀρχιτεκτονικῆς του ἀναζητήσεως. Βασίζεται σέ ρυθμούς καί ἰδανικά λεπτεπίλεπτα πού μόλις ὑπάρχουν καί θέλει νά τά βάλει σ' ἕναν κόσμο στέρεο καί ἔντονο.
Κάποτε ὁ Le Gorbusier μοῦ εἶπε: «Θέλω νά χτίσω σπίτια σάν τίς Versailles, θέλω νά κάνω τέχνη ἀλλά μέ στοιχεῖα σύγχρονα». Αὐτό εἶναι ὁ πόθος κάθε καλλιτέχνη, νά κάνει ἔργα πού μιὰ μοῖρα τά διευθύνει καί εἶναι ἀνεξάρτητα καί πειθαρχοῦν σ' ἕναν ἀνώτερο ρυθμό πού βγαίνει ἀπό μᾶς καί εἶναι πιά ἡ ἔκφρασις τῶν πραγμάτων πού εἶναι δικά μας καί δέν εἶναι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου