Manufacturing Consent
A Propaganda Model
excerpted from the book
Manufacturing Consent
by Edward S. Herman and Noam Chomsky
Pantheon Books, 1988
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης χρησιμεύoυν ως ένα σύστημα για την κοινοποίηση μηνυμάτων και συμβόλων προς το γενικό πληθυσμό. Είναι η λειτουργία τους να διασκεδάζουν, να ψυχαγωγούν να ενημερώνουν , και να εμφυσούν στα άτομα τις αξίες, τις πεποιθήσεις, και τους κώδικες συμπεριφοράς που θα τους ενσωματώσουν στις θεσμικές δομές της ευρύτερης κοινωνίας. Σε έναν κόσμο συγκεντρωμένου πλούτου και μεγάλων συγκρούσεων ταξικών συμφερόντων , για να εκπληρώσουν αυτό το ρόλο απαιτείται συστηματική προπαγάνδα.
Σε χώρες όπου οι μοχλοί της εξουσίας βρίσκονται στα χέρια μιας κρατικής γραφειοκρατίας, ο μονοπωλιακός έλεγχος των ΜΜΕ, που συχνά συμπληρώνεται απ΄την επίσημη λογοκρισία, καθιστά σαφές ότι τα μέσα ενημέρωσης υπηρετούν τους στόχους μιας κυρίαρχης ελίτ. Είναι πολύ πιο δύσκολο να δούμε ένα σύστημα προπαγάνδας εν τη πράξει εκεί όπου τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι ιδιωτικά και η επίσημη λογοκρισία είναι απούσα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ανταγωνίζονται ενεργά, περιοδικά δε εκθέτουν και επιτίθενται σε εταιρικές και κυβερνητικές κακοδιαχειρήσεις, και επιθετικά αυτοδηλώνονται ως εκπρόσωποι για την ελευθερία του λόγου και το γενικό συμφέρον της κοινότητας. Αυτό που δεν είναι εμφανές (και παραμένει εκτός αναφοράς στα μέσα μαζικής ενημέρωσης) είναι ο περιορισμένος χαρακτήρας αυτών των κριτικών, καθώς και η τεράστια ανισότητα στη διαχείριση των πόρων, και τις επιπτώσεις της, τόσο για την πρόσβαση σε ένα ιδιωτικό σύστημα των μέσων ενημέρωσης όσο και για τη συμπεριφορά και τα προγράμματά του.
Ένα μοντέλο προπαγάνδας εστιάζει σε αυτή την ανισότητα του πλούτου και της εξουσίας και στα πολυεπίπεδα αποτελέσματά της όσον αφορά στα συμφέροντα και τις επιλογές των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ανιχνεύει και αποτυπώνει τις διόδους μέσω των οποίων τα χρήματα και η δύναμη είναι σε θέση να φιλτράρουν και να προσαρμόσουν τις ειδήσεις για εκτύπωση, περιθωριοποιούν τους διαφωνούντες , και επιτρέπουν στην κυβέρνηση και τα κυρίαρχα ιδιωτικά συμφέροντα να μεταφέρουν τα μηνύματά τους στο κοινό. Τα βασικά συστατικά του μοντέλου προπαγάνδας μας, ή το σύνολο των "φίλτρων" ειδήσεων , εμπίπτουν στις ακόλουθες κατηγορίες: (1) Το μέγεθος, την ιδιοκτησία, τον πλούτο του ιδιοκτήτη, τον προσανατολισμό για κέρδη από τις κυρίαρχες επιχειρήσεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης (2) Η διαφήμιση ως η κύρια πηγή εισοδήματος των μέσων μαζικής ενημέρωσης (3) Η εξάρτηση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε πληροφορίες που παρέχονται από την κυβέρνηση, επιχειρήσεις, και «ειδικούς» που χρηματοδοτούνται και εγκρίνονται από αυτές τις πρωτογενείς πηγές και παράγοντες της εξουσίας (4) επιθετικές κριτικές ως μέσο πειθάρχησης των μέσων μαζικής ενημέρωσης και (5) ο «αντικομμουνισμός» ως εθνική θρησκεία και μηχανισμός ελέγχου. Τα στοιχεία αυτά αλληλεπιδρούν και αλληλοενισχύονται. Η πρώτη ύλη των ειδήσεων πρέπει να περάσει μέσα από διαδοχικά φίλτρα, αφήνοντας μόνο το καθαρό υπόλοιπο που ταιριάζει για να εκτυπωθεί. Καθορίζουν τα πεδία των συζητήσεων και των ερμηνειών , καθώς και τον ορισμό του τι είναι γενικού ενδιαφέροντος κατά πρώτον, καθώς εξηγούν τη βάση και τη λειτουργία σ΄αυτό που αποτελεί τις εκστρατείες προπαγάνδας.
Σε χώρες όπου οι μοχλοί της εξουσίας βρίσκονται στα χέρια μιας κρατικής γραφειοκρατίας, ο μονοπωλιακός έλεγχος των ΜΜΕ, που συχνά συμπληρώνεται απ΄την επίσημη λογοκρισία, καθιστά σαφές ότι τα μέσα ενημέρωσης υπηρετούν τους στόχους μιας κυρίαρχης ελίτ. Είναι πολύ πιο δύσκολο να δούμε ένα σύστημα προπαγάνδας εν τη πράξει εκεί όπου τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι ιδιωτικά και η επίσημη λογοκρισία είναι απούσα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ανταγωνίζονται ενεργά, περιοδικά δε εκθέτουν και επιτίθενται σε εταιρικές και κυβερνητικές κακοδιαχειρήσεις, και επιθετικά αυτοδηλώνονται ως εκπρόσωποι για την ελευθερία του λόγου και το γενικό συμφέρον της κοινότητας. Αυτό που δεν είναι εμφανές (και παραμένει εκτός αναφοράς στα μέσα μαζικής ενημέρωσης) είναι ο περιορισμένος χαρακτήρας αυτών των κριτικών, καθώς και η τεράστια ανισότητα στη διαχείριση των πόρων, και τις επιπτώσεις της, τόσο για την πρόσβαση σε ένα ιδιωτικό σύστημα των μέσων ενημέρωσης όσο και για τη συμπεριφορά και τα προγράμματά του.
Ένα μοντέλο προπαγάνδας εστιάζει σε αυτή την ανισότητα του πλούτου και της εξουσίας και στα πολυεπίπεδα αποτελέσματά της όσον αφορά στα συμφέροντα και τις επιλογές των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ανιχνεύει και αποτυπώνει τις διόδους μέσω των οποίων τα χρήματα και η δύναμη είναι σε θέση να φιλτράρουν και να προσαρμόσουν τις ειδήσεις για εκτύπωση, περιθωριοποιούν τους διαφωνούντες , και επιτρέπουν στην κυβέρνηση και τα κυρίαρχα ιδιωτικά συμφέροντα να μεταφέρουν τα μηνύματά τους στο κοινό. Τα βασικά συστατικά του μοντέλου προπαγάνδας μας, ή το σύνολο των "φίλτρων" ειδήσεων , εμπίπτουν στις ακόλουθες κατηγορίες: (1) Το μέγεθος, την ιδιοκτησία, τον πλούτο του ιδιοκτήτη, τον προσανατολισμό για κέρδη από τις κυρίαρχες επιχειρήσεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης (2) Η διαφήμιση ως η κύρια πηγή εισοδήματος των μέσων μαζικής ενημέρωσης (3) Η εξάρτηση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε πληροφορίες που παρέχονται από την κυβέρνηση, επιχειρήσεις, και «ειδικούς» που χρηματοδοτούνται και εγκρίνονται από αυτές τις πρωτογενείς πηγές και παράγοντες της εξουσίας (4) επιθετικές κριτικές ως μέσο πειθάρχησης των μέσων μαζικής ενημέρωσης και (5) ο «αντικομμουνισμός» ως εθνική θρησκεία και μηχανισμός ελέγχου. Τα στοιχεία αυτά αλληλεπιδρούν και αλληλοενισχύονται. Η πρώτη ύλη των ειδήσεων πρέπει να περάσει μέσα από διαδοχικά φίλτρα, αφήνοντας μόνο το καθαρό υπόλοιπο που ταιριάζει για να εκτυπωθεί. Καθορίζουν τα πεδία των συζητήσεων και των ερμηνειών , καθώς και τον ορισμό του τι είναι γενικού ενδιαφέροντος κατά πρώτον, καθώς εξηγούν τη βάση και τη λειτουργία σ΄αυτό που αποτελεί τις εκστρατείες προπαγάνδας.
Η κυριαρχία των μέσων μαζικής ενημέρωσης από μια ελίτ και η περιθωριοποίηση των διαφωνούντων που προκύπτει από τη λειτουργία των φίλτρων αυτών γίνεται τόσο φυσικά ώστε οι άνθρωποι των ειδήσεων των μέσων ενημέρωσης, συχνά λειτουργούν με πλήρη ακεραιότητα και καλή θέληση, και είναι σε θέση να πείσουν τον εαυτό τους ότι μπορούν να επιλέξουν και να ερμηνεύσουν τα νέα «αντικειμενικά», και με βάση την αξία των ειδήσεων από επαγγελματικής σκοπιάς. Εντός των ορίων του φίλτρου περιορισμού συχνά είναι αντικειμενικοί. Οι περιορισμοί είναι τόσο ισχυροί , και είναι ενσωματωμένοι στο σύστημα με τέτοιο ουσιαστικό τρόπο, ώστε βάσεις εναλλακτικών επιλογών ειδήσεων είναι δύσκολο να μπορεί να φανταστεί κανείς. Προσπαθώντας να εκτιμήσουν ειδησεογραφικά την αξία των ισχυρισμών της κυβέρνησης των ΗΠΑ για την ανάγκη επείγουσας αποστολή MIGs στη Νικαράγουα στις 5 Νοεμβρίου, I984, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν παύουν να αναλογίζονται την προκατάληψη που είναι συνυφασμένη με την προτεραιότητα που δίνεται στην κυβέρνηση να παρέχει τις πρώτες ύλες, ή την πιθανότητα ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε να χειραγωγήσει τις ειδήσεις, επιβάλλοντας τη δική της ατζέντα, και σκόπιμα να αποσπάσει την προσοχή από άλλα γεγονόντα . Απαιτεί μια μακρο, μαζί με μια μικρο-(ιστορία-με -ιστορία), θέαση ,των επιχειρήσεων των ΜΜΕ, για να δείτε το σχέδιο της χειραγώγησης και της συστηματική προκατάληψης.
Mετάφραση: Νεοκλής Κυριάκου
