Τί μπορεί να εμπνεύσει σήμερα την κοινωνία; Να ξαναδώσει στον Έλληνα την περηφάνια του;
Μα, φυσικά, η επάνοδος της ελπίδας. Όμως, η ελπίδα για ένα συλλογικό γίγνεσθαι δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο μέσα από την πολιτική με την ευρεία έννοια. Η επάνοδος της πολιτικής δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο τη στιγμή που αρχίζει να διαφαίνεται, έστω, αχνά, ένα συγκροτημένο κοινωνικό πρόταγμα, το οποίο να μας αφορά όλους. Αυτό, βλέπετε, είναι δύσκολο γιατί έχουμε διδαχτεί από το σχολείο και το περιβάλλον μας ότι «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Έτσι, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τον οποιονδήποτε θνητό να σκέπτεται με όρους συλλογικότητας. Εάν η ατομοκρατία και ο άκρατος κερδοσκοπικός ατομικισμός έχουν ήδη εγκατασταθεί στο επίκεντρο της ανθρωπότητας από τον 18ο αιώνα, σήμερα, είναι καταλυτική η γενίκευση του φαινομένου για έναν ακόμη λόγο: έχουν εξαφανιστεί όλες οι κανονιστικές δεσμεύσεις, που εξακολουθούσαν να τιθασεύουν το άτομο και να το οδηγούν σε μια κατεύθυνση όπου θα έπρεπε τουλάχιστον να σέβεται τα «χρηστά ήθη». Να μην υποκύπτει συνεχώς στην ατομική προσπάθεια να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του, κάτι που γίνεται όλο και πιο συχνά σήμερα. Ακόμη και στα προγράμματα των σχολείων η παλαιά «χρηστομάθεια» την οποία όλοι κοροϊδεύαμε –ήταν μια ηθικολογία της κακιάς συμφοράς- έχει αντικατασταθεί από έναν εργαλειακό πραγματισμό. «Μάθε για να είσαι ανταγωνιστικός, για να είσαι καλύτερος από το συμφοιτητή σου, μάθε για να γίνεις πιο ασφαλής μέσα στο χάος της ελεύθερης αγοράς που μας περιστοιχίζει». Ξέρετε, αυτή η συστηματική χειραγώγηση των ανθρώπων εξ απαλών ονύχων, πριν ακόμη πάνε στο σχολείο, τους μαθαίνει να είναι ανταγωνιστικοί, αδιάφοροι σε οποιαδήποτε αξία, με μόνο στόχο την εκκόλαψη προσωπικοτήτων που είναι κατάλληλες να μεγιστοποιήσουν τα προσόντα τους μέσα στην αγορά εργασίας. Αυτό και μόνο δείχνει τη δυσκολία να φτιαχτεί μια συλλογικότητα και την ανάγκη να ξαναβρούμε πράγματα τα οποία έχουμε αρχίσει να ξεχνάμε.
Μα, φυσικά, η επάνοδος της ελπίδας. Όμως, η ελπίδα για ένα συλλογικό γίγνεσθαι δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο μέσα από την πολιτική με την ευρεία έννοια. Η επάνοδος της πολιτικής δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο τη στιγμή που αρχίζει να διαφαίνεται, έστω, αχνά, ένα συγκροτημένο κοινωνικό πρόταγμα, το οποίο να μας αφορά όλους. Αυτό, βλέπετε, είναι δύσκολο γιατί έχουμε διδαχτεί από το σχολείο και το περιβάλλον μας ότι «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Έτσι, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τον οποιονδήποτε θνητό να σκέπτεται με όρους συλλογικότητας. Εάν η ατομοκρατία και ο άκρατος κερδοσκοπικός ατομικισμός έχουν ήδη εγκατασταθεί στο επίκεντρο της ανθρωπότητας από τον 18ο αιώνα, σήμερα, είναι καταλυτική η γενίκευση του φαινομένου για έναν ακόμη λόγο: έχουν εξαφανιστεί όλες οι κανονιστικές δεσμεύσεις, που εξακολουθούσαν να τιθασεύουν το άτομο και να το οδηγούν σε μια κατεύθυνση όπου θα έπρεπε τουλάχιστον να σέβεται τα «χρηστά ήθη». Να μην υποκύπτει συνεχώς στην ατομική προσπάθεια να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του, κάτι που γίνεται όλο και πιο συχνά σήμερα. Ακόμη και στα προγράμματα των σχολείων η παλαιά «χρηστομάθεια» την οποία όλοι κοροϊδεύαμε –ήταν μια ηθικολογία της κακιάς συμφοράς- έχει αντικατασταθεί από έναν εργαλειακό πραγματισμό. «Μάθε για να είσαι ανταγωνιστικός, για να είσαι καλύτερος από το συμφοιτητή σου, μάθε για να γίνεις πιο ασφαλής μέσα στο χάος της ελεύθερης αγοράς που μας περιστοιχίζει». Ξέρετε, αυτή η συστηματική χειραγώγηση των ανθρώπων εξ απαλών ονύχων, πριν ακόμη πάνε στο σχολείο, τους μαθαίνει να είναι ανταγωνιστικοί, αδιάφοροι σε οποιαδήποτε αξία, με μόνο στόχο την εκκόλαψη προσωπικοτήτων που είναι κατάλληλες να μεγιστοποιήσουν τα προσόντα τους μέσα στην αγορά εργασίας. Αυτό και μόνο δείχνει τη δυσκολία να φτιαχτεί μια συλλογικότητα και την ανάγκη να ξαναβρούμε πράγματα τα οποία έχουμε αρχίσει να ξεχνάμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου